Agro- en biotechniek- Geel
Bachelor in agro- en biotechnologie
Dierenzorg
Huidmijten bij de hond Demodex, Sarcoptes en Cheyletiella
Belmans, Jessy
Academiejaar 2009-2010
VOORWOORD
Ongeveer 2 jaar geleden werd ik voor het eerst geconfronteerd met huidmijten bij de hond. Bij mijn Bordeaux dog van 1 jaar oud werd een gegeneraliseerde Demodex-infectie vastgesteld.
Voordien had ik hier weinig tot niets van gehoord en na het eerste opzoekingwerk bleek al snel dat er weinig informatie te vinden was omtrent dit onderwerp of ik moest mij gaan verdiepen in gespecialiseerde vakliteratuur.
De motivatie om een eindwerk omtrent dit onderwerp te maken was snel gevonden.
Het werd een zoektocht naar vele antwoorden maar die ik dankzij de hulp van
verschillende mensen tot een goed einde heb kunnen brengen.
Eerst en vooral wil ik mijn interne begeleider, Mevrouw Sophie Tielenmans bedanken
voor de vele hulp bij het realiseren van mijn eindwerk.
Daarnaast wil ik graag mijn stageplaats en voornamelijk Dierenarts Veerle Van Dorpe bedanken voor het mede formuleren van het concept voor dit eindwerk en de aanreiking van de informatie omtrent het onderwerp.
En tot slot wil ik graag mijn familie en vrienden bedanken voor de steun en hulp bij het
maken van dit eindwerk.
SAMENVATTING
Huidmijten zijn voor vele dierenartsassistenten een vaag begrip, omgeven door een web van vele vragen. Desondanks zijn huidmijten een veel voorkomend probleem als veroorzakers van vele dermatosen.
In dit eindwerk ben ik opzoek gegaan naar een antwoord op de vragen rond de drie meest voorkomende huidmijten Sarcoptes Scabiei var. Canis, Demodex Canis en Cheyletiella Yasguri en heb de meest gebruikte diagnostische methoden uitgeschreven zodat deze kunnen fungeren als een soort handleiding voor dierenartsassistenten.
Er worden ook zaken aangehaald als morfologie, de levenscyclus van de mijt, de aandoening die ze veroorzaken, de verschillende manieren van overdracht en de mogelijke zoönosen die de huidmijten kunnen veroorzaken.
INHOUDSTAFEL
VOORWOORD ... 2
SAMENVATTING ................................................................................................. 4
INHOUDSTAFEL .................................................................................................. 5
INLEIDING ... 7
1 DE HUID ............................................................................................... 8
1.1 Structuur.............................................................................................. 8
1.1.1 Epidermis ................................................................................................ 8
1.1.2 Dermis ................................................................................................... 9
1.1.3 Hypodermis ........................................................................................... 10
1.2 Functies van de huid .......................................................................... 11
1.2.1 Mechanische bescherming ....................................................................... 11
1.2.2 Bescherming tegen water ........................................................................ 11
1.2.3 Bescherming tegen het zonlicht ............................................................... 11
1.2.4 Thermische homeostase ......................................................................... 11
1.2.5 Metabolische en immunologische functie ................................................... 11
1.2.6 Sociale functie ....................................................................................... 12
2 MIJTEN............................................................................................... 13
2.1 Taxonomie ......................................................................................... 13
2.1.1 Arthropoda ............................................................................................ 13
2.1.2 Acari ... 13
2.2 Morfologie .......................................................................................... 14
2.3 Levenscyclus ...................................................................................... 15
2.4 Pathologie .......................................................................................... 15
3 SARCOPTES SCABIEI VAR. CANIS ...................................................... 16
3.1 Morfologie .......................................................................................... 16
3.2 Levenscyclus ...................................................................................... 17
3.3 Scabiës............................................................................................... 18
3.3.1 Symptomen .......................................................................................... 18
3.3.2 Overdracht ............................................................................................ 19
3.4 Diagnose ............................................................................................ 19
3.4.1 Diep huidafkrabsel ................................................................................. 20
3.4.2 Trial- Therapie ....................................................................................... 21
3.4.3 Huidbiopten ........................................................................................... 21
3.4.4 ELIZA ................................................................................................... 22
3.4.5 Pinnal-pedal reflex ................................................................................. 22
3.5 Behandeling ....................................................................................... 22
3.5.1 Patiënt .................................................................................................. 22
3.5.2 Omgeving ............................................................................................. 24
3.6 Zoönose ............................................................................................. 25
4 DEMODEX CANIS ................................................................................ 26
4.1 Morfologie .......................................................................................... 26
4.2 Levenscyclus ...................................................................................... 26
4.3 Demodicose ....................................................................................... 27
4.3.1 Gelokaliseerde demodicosis ..................................................................... 28
4.3.2 Generaliseerde demodicosis .................................................................... 29
4.3.3 Pododemodicosis.................................................................................... 30
4.3.4 Overdracht ............................................................................................ 31
4.4 Diagnose ............................................................................................ 32
4.4.1 Diep huidafkrabsel ................................................................................. 32
4.4.2 Trichogram............................................................................................ 33
4.4.3 Cytologisch onderzoek ............................................................................ 33
4.4.4 Huidbiopten ........................................................................................... 34
4.5 Behandeling ....................................................................................... 34
4.5.1 Patiënt .................................................................................................. 34
5 CHEYLETIELLA YASGURI .................................................................... 36
5.1 Morfologie .......................................................................................... 36
5.2 Levenscyclus ...................................................................................... 37
5.3 Cheyletiellosis .................................................................................... 37
5.3.1 Symptomen .......................................................................................... 38
5.3.2 Overdracht ............................................................................................ 38
5.4 Diagnose ............................................................................................ 39
5.4.1 Plakband methode ................................................................................. 39
5.4.2 Oppervlakig huidafkrabsel ....................................................................... 40
5.4.3 Coat brushing ........................................................................................ 41
5.4.4 Stofmonster .......................................................................................... 41
5.4.5 Trichogram............................................................................................ 42
5.5 Behandeling ....................................................................................... 42
5.5.1 Patiënt .................................................................................................. 42
5.5.2 Omgeving ............................................................................................. 43
5.6 Zoönose ............................................................................................. 43
BESLUIT… ... 44
LITERATUURLIJST ............................................................................................ 45
INLEIDING
Voor vele dierenartsassistenten zijn dermatosen, ten gevolge van huidmijten, een vaag onderwerp waar ze slechts mee geconfronteerd worden wanneer dit probleem zich stelt in de praktijk. Hierdoor ontstond het idee om een informatiebundel voor dierenartsassistenten, over huidmijten bij de hond, te maken. Vooral omdat het belangrijk is dat dierenartsassistenten een zekere basiskennis over deze mijten hebben omdat deze toch vaak de oorzaak zijn van vele dermatosen. Op deze manier kan de assistent, de eigenaar van de betreffende hond antwoord verschaffen op hun vragen en de dierenarts op een correcte wijze assisteren bij het stellen van de diagnose.
Omdat het onderwerp huidmijten bij honden nogal uitgebreid is ga ik mij beperken tot het bespreken van de drie meest voorkomende huidmijten, namelijk Sarcoptes Scabiei var. Canis, Demodex Canis en Cheyletiella Yasguri.
Ten eerste zou ik graag een korte inleiding geven in verband met de opbouw van de huid. Zodat men makkelijker een beeld kan vormen over de leefwijze van de mijt ter hoogte van de huid en hoe de mijten hier voor problemen gaan zorgen en de
symptomen tot uiting gaan komen. Hierna wil ik de mijten in het algemeen bespreken en een onderverdeling maken van de verschillende huidmijten met een verwijzing naar de 3 mijten die ik later verder ga uitdiepen.
Ten tweede zou ik graag Sarcoptes Scabiei var. Canis, Demodex Canis en Cheyletiella Yasguri apart bespreken. Hier wil ik verder ingaan op het voorkomen van de mijt, de morfologie, de levenscyclus, de symptomen en eventueel beïnvloedende factoren, voorzorgsmaatregelen die genomen kunnen worden en eventueel als laatste de verschillende medicatie die toegepast kunnen worden.
Ten slotte zou ik graag elk hoofdstuk afsluiten met de nodige informatie omtrent de diagnostische methoden, omdat deze voor de dierenartsassistenten het belangrijkste element zijn wanneer ze in de praktijk met huidmijten geconfronteerd worden.
huid.bmp
1 DE HUID
1.1 Structuur
Figuur 1.1: Doorsnede huid Canis (Virbac, 2007)
De huid is het grootste en belangrijkste orgaan van het lichaam. Het bedekt het hele lichaam en zorgt voor een anatomische en fysiologische barrière tussen het inwendige en het uitwendige milieu. Het is opgebouwd uit de epidermis, dermis en de hypodermis.
(Guaguère & Prélaud, 2006)
1.1.1 Epidermis
De epidermis vormt de bovenste laag van de huid en is dus onderworpen aan een breed scala van chemische en fysische invloeden. Op zich is deze laag niet erg sterk maar het haalt zijn kracht uit het voortdurend afscheiden van beschermende componenten. Deze omvatten de vacht, de verhoornde cellen van het stratum corneum en de afscheidingsproducten van de huidklieren.
De epidermis rust op het basaal membraan dat zorgt voor de aanhechting tussen de epidermis en de dermis maar ook voor de transfer van de verschillende moleculen tussen deze twee lagen. (Foster & Foil, 2003)
1.1.1.1 structuur
De Epidermis is een gelaagd plaveiselepitheel dat normaal is opgebouwd uit 4 lagen: stratum basale, stratum spinosum, stratum granulosum en stratum corneum.
Het is voor het grootste gedeelte opgebouwd uit keratinocyten of hoorncellen. In het stratum basale worden deze cellen voortduren opnieuw gevormd door mitose uit zogenaamde stamcellen.
De voortdurende aanmaak van nieuwe dochtercellen zorgt ervoor dat de oudere cellen naar boven worden gestuwd. Wanneer de keratinocyten hoog in de epidermis komen te liggen sterven ze af maar desondanks blijven ze een belangrijke functie vervullen. Deze zullen zorgen voor een stevige barrière tegen invloeden van buitenaf. (Foster & Foil, 2003)
Melanocyten
Melanocyten zijn melanine-producerende cellen die zich meestal in het stratum basale bevinden. Deze cellen gaan het pigment melanine produceren. Het pigment melanine zal ultraviolet licht gaan absorberen en zo het DNA in de keratinocyten beschermen.
Langerhans-cellen
Deze cellen zijn antigeenpresterende cellen die een belangrijke rol spelen bij de immuunrespons tegen lichaamsvreemde antigenen.
In hoofdstuk 3 zullen we zien dat deze cellen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van de ontstekingsreactie bij Sarcoptes Scabiei var. Canis.
Merkel-cellen
Dit zijn een type van mechanoreceptoren die zich meestal in het stratum basale gaan bevinden. Zij zullen in combinatie met het uiteinde van een sensorische zenuw fungeren als tastreceptor. (Foster & Foil, 2003)
1.1.1.2 Vacht
De vacht is een typisch kenmerk voor alle zoogdieren en dus ook voor de hond. Het zorgt voor een fysieke en chemische barrière en helpt bij camouflage en communicatie tussen honden. De haren zullen via een haarschacht, die vanuit de dermis vertrekt, de epidermis verlaten.
1.1.2 Dermis
De dermis is de belangrijkste structurele component van de huid. Het voorziet in ondersteunende componenten en secreties die helpen de epidermis te onderhouden. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.1.2.1 Structuur
De dermis is voornamelijk opgebouwd uit bindweefsel, bloed- en lymfevaten, zenuwen en receptoren. De bloed en lymfevaten zorgen voor de aanvoer van voedingstoffen en zuurstof en de afvoer van allerhande afvalstoffen. Later, in hoofdstuk 4, zullen we zien dat er ook Demodexmijten in andere weefsels terug kunnen worden gevonden. Deze zijn hoogst waarschijnlijk door migratie via bloed- en lymfevaten in deze weefsels
terecht gekomen.
Het bindweefsel is opgebouwd uit collageenvezels en elastinevezels. De collageenvezels zorgen voor de stevigheid van het bindweefsel en worden aangemaakt door de fibroblasten. Naast deze cellen zijn er nog een tal van andere cellen aanwezig in de dermis, zoals macrofagen, die zorgen voor de fagocytose van pathogenen (ziekteverwekkers). (Foster & Foil, 2003)
1.1.2.2 Haarfollikels
Het haar wordt gevormd in een haarfollikel dat zich in een haarschacht bevind. Elke follikel is geassocieerd met een klein spiertje (= arrector pili), een talgklier en een zweetklier. Die samen de haarfollikeleenheid zullen vormen. Bij honden worden de follikels vaak in groepen van 3 follikels gevormd, deze noemt men samengestelde follikels. Van hieruit zal één primaire haar worden gevormd met meerdere kleine haartjes, die allen via dezelfde huidopening de epidermis gaan verlaten. (Foster & Foil, 2003)
Later in hoofdstuk 4 zullen we zien dat Demodex Canis zich in de haarfollikels gaat vestigen en hier voor problemen zal zorgen.
1.1.2.3 Talgklieren
De talgklieren bevinden zich in de dermis en gaan via de haarschacht het talg naar buiten brengen. Het talg wordt aangemaakt in de talgklieren en houdt het haar en de epidermis vettig. Hierdoor wordt deze beter waterafstotend en helpt het de weerstand tegen ziektekiemen en irriterende stoffen te verhogen. (Guaguère & Prélaud, 2006)
Net zoals bij de haarfollikels, kunnen er ook Demodexmijten in de talgklieren terugvonden worden bij een demodicosis. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
1.1.2.4 Zweetklieren
De zweetklieren bevinden zich in de dermis en monden uit in de haarschat en op poriën in de epidermis. Degenen die een ductusopening in de epidermis hebben worden endocriene klieren genoemd en degene die een ductusopening in het infundibulum (=bovenste gedeelte van de haarschacht) hebben worden apocriene zweetklieren genoemd.
Zweet heeft niet echt een universele functie en zorgt bij honden niet voor een belangrijke rol in de thermoregulatie van het dier. Het helpt de huid te beschermen door microbiologische afweer door de aanwezigheid van cytokines, immunoglobines en anorganische ionen zoals natriumchloride. (Foster & Foil, 2003)
1.1.3 Hypodermis
Onder de dermis bevind zich de hypodermis of subcutis. Deze bestaat voornamelijk uit losmazig bindweefsel en vet. Dit vet fungeert als energieopslag, isolatielaag en schockdemper. De hypodermis bevat grotere bloedvaten en zenuwen dan de dermis en is een verbinding van de huid naar de onderliggende spieren en het skelet. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2 Functies van de huid
De huid en de vacht van de hond bekleden verschillende belangrijke functies, zoals de bescherming tegen de externe omgeving, de chemische en thermische homeostase, het immuunsysteem en de sociale relaties tussen de individuen onderling. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.1 Mechanische bescherming
De vacht en de dikke ondervacht, die zich over het ganse lichaam bevindt, vormt de eerste barrière tegen mechanische trauma’s. De aanwezige collageenvezels zorgen voor de sterkte van de huid en beschermen deze zo tegen het scheuren van de huid door eventueel trauma. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.2 Bescherming tegen water
Dankzij de dikke vacht en de hydrolipiden film, gaat het water niet gemakkelijk tot aan het huidoppervlak geraken. De stand van de primaire haren zorgt ervoor dat de waterdruppels snel zullen worden afgevoerd.
Wanneer het water toch de epidermis kan bereiken zal het deze niet binnendringen omdat de intracellulaire ruimten van het stratum corneum opgebouwd zijn uit lipiden en deze ondoordringbaar zijn voor water en lypolytische stoffen. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.3 Bescherming tegen het zonlicht
De vacht biedt een uitstekende bescherming voor de huid tegen het zichtbare licht en de ultraviolette stralingen. Wanneer er geen vacht aanwezig is zal het pigment en de keratinocyten de onderliggende weefsels beschermen tegen de ultraviolette straling.
Honden met een witte vacht kunnen echter niet rekenen op deze bescherming door een beperkte vorming van beschermende pigmenten. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.4 Thermische homeostase
Ook thermische homeostase is een belangrijke functie van de huid. De vacht en het subcutaan vetweefsel beschermen de hond tegen de koude. De vacht zorgt voor een isolerende laag lucht tussen de buitenwereld en het huidoppervlak, zodat de koude niet kan doordringen.
Ook het vasculaire systeem helpt bij het instant houden van de thermische homeostase in de huid. Wanneer de hond het te warm heeft gaan deze vasodilateren en als de hond het te koud heeft gaat er vasoconstrictie optreden om het warmteverlies te beperken.
(Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.5 Metabolische en immunologische functie
De huid werd lang beschouwd als een orgaan dat slechts een rol van passieve bescherming had zonder actief deel te nemen bij metabolische of immunologische bescherming van het organisme.
Onlangs is bewezen dat de huid wel een actieve rol speelt bij de immunologische processen, ter bescherming van het organismen, tegen micro-organismen, allergenen en parasieten. (Guaguère & Prélaud, 2006)
1.2.6 Sociale functie
De wildkleur van de hondenvacht bood vroeger een uitstekende camouflage voor de in het wild levende honden. Nu zijn er zoveel kleurmutaties door de jaren heen bij gekomen en is deze belangrijke functie weggevallen. Toch blijft de vacht ook nu nog een belangrijk communicatiemiddel tussen de individuen onderling.
Ook de huid blijft een belangrijke rol spelen in de sociale communicatie tussen honden. Via geurklieren worden nog steeds feromonen afgescheiden om het territorium af te bakenen, voor herkenning en om paringsbereidheid duidelijk te maken. (Guaguère & Prélaud, 2006)
2 MIJTEN
De meerderheid van de mijten zijn vrijlevende predatoren, herbivoren of detritivoren, die een grote verspreidheid aan habitats bewonen. Desondanks, is het slechts een kleine groep van mijten die parasitair zijn. Deze spreiden zich uit over verschillende klassen van de invertebraten en alle klassen van de vertebraten, voornamelijk vogels en zoogdieren. De meerderheid van deze mijten zijn ectoparasieten. (Wall & Shearer,
2001)
2.1 Taxonomie
Rijk: Animalia
Stam: Arthropoda
Klasse: Arachnida
Subklasse: Acari
Orde: Astigmata Prostigmata
Familie:Sarcoptidae Demodicidae / Cheyletiellidae
Species: Scabiei var. Canis Canis/ Yasguri
(Wall & Shearer, 2001)
2.1.1 Arthropoda
Deze bevatten een grote diversiteit aan invertebraten (=ongewervelden), die wel meer dan tachtig procent van de gekende diersoorten herbergt. De groep van de Arthropoda bevat meer soorten dan alle andere groepen en kunnen in bijna elk habitat ter wereld terug worden gevonden.
2.1.2 Acari
Mijten zijn een grote en diverse groep van ongeveer 30 000 species, met vermoedelijk nog eens een 450 000 soorten die nog moeten beschreven worden. Deze kunnen ook nog eens opgedeeld worden in ectoparasieten, die voornamelijk de huid van de gastheer gaan infesteren of endoparasieten, die in de longen en andere weefsels voor problemen gaan zorgen. (Wall & Shearer, 2001)
2.1.2.1 Huidmijten
Huidmijten zijn kleine ectoparasieten die in of op het huidoppervlak leven. De mijten zijn meestal niet zichtbaar met het blote oog en moeten vaak door middel van microscopisch onderzoek worden aangetoond. Welke methoden er gebruikt worden is afhankelijk van de soort mijt en waar deze gedurende de cyclus op de gastheer verblijft.
Huidmijten gaan zich voeden met bloed, lymfevocht, epidermisch afval en talg. De meeste mijten verblijven hun gehele leven in, intiem contact met hun gastheer, zodat overdracht meestal via direct contact gaat geschieden. Een infestatie met mijten wordt ook wel een acariasis genoemd en kan resulteren in een ernstige dermatose, die ook wel eens in het algemeen schurft wordt genoemd.
Er zijn verschillende soorten huidmijten en deze zullen telkens een specifiek patroon vertonen. Doch is microscopisch onderzoek vaak angewezen als identificatie van de mijten, zodat men de correcte behandeling kan inzetten. (Wall & Shearer, 2001)
Over drie vaak voorkomende huidmijten bij de hond ga ik u in dit eindwerk verder inlichten. Met name de schurftmijt of Sarcoptes Scabiei var. Canis, de follikelmijt of Demodex Canis en ten slotte de schilfermijt of Cheyletiella Yasguri.
naamloos1.bmp
2.2 Morfologie
De meeste mijten zijn minder als één mm lang. Het lichaam vertoond geen segmentatie, desondanks kan het verschillende structuren en groeven vertonen.
Het lichaam van de meeste mijten bestaat uit 2 delen, het voorste deel of het capitulum of gnathosoma en het achterste gedeelte of het idiosoma. Het capitulum is opgebouwd uit de verschillende monddelen en het idiosoma bevat de hersenen en alle andere organen aanwezig bij mijten.
Het capitulum is een gespecialiseerd hulpstuk voor het voeden van de mijt. Het staat in rechtstreeks contact met de oesophagus van de mijt. Bij het voeden gaan de mijten meestal geen toename in lichaamsomvang krijgen, in tegenstelling tot andere ectoparasieten. Het capitulum bevat een paar palpen, die als sensororgaan fungeren om voedsel te lokaliseren. Het laatste gedeelte van de palpen bevat meestal een
klauwachtige structuur. (Wall & Shearer, 2001)
Tussen de palpen zijn de Chelicerae gelegen. Deze worden meestal gebruikt om te doorboren, scheuren of vast te grijpen. De opbouw van deze Chelicera is afhankelijk van de voedingsgewoonten van de species. Bij Cheyletiella Yasguri gaan we in hoofdstuk 5 zien dat de mijt hiermee de huid gaat doorboren, om zich te voeden. (http://www.heartspm.com)
Figuur 2.1: Anatomie mijten (http://www.zoology.ubc.ca/~srivast/mites/gloss.html)
Volwassen mijten en nymfen hebben 4 paar poten, 2 paar voorpoten en 2 paar achterpoten. Het eerste paar voorpoten is meestal opgebouwd als sensor of om te assisteren bij het voeden. Deze zijn meestal langer en slanker dan de andere poten.
Bovenop de pretarsus bevind zich het ambulacrum, dat meestal is opgebouwd uit gepaarde klauwen en een empodium. De vorm van het mpodium kan erg verschillend zijn bij de verschillende species. Deze kunnen zowel een functie bekleden als sensor, zuignap of klauw.
Mijten hebben meestal geen ogen en zijn dus blind. De haren, die als sensor dienen, bedekken het ganse idiosoma en bij de meeste mijten zijn deze een belangrijk gegeven bij het identificeren van de species. (Wall & Shearer, 2001)
2.3 Levenscyclus
Vrouwelijke mijten produceren eitjes waaruit zespotige larven worden geboren. De larven zullen transformeren in achtpotige nymfen. Afhankelijk van de species kunnen er meerder nymfenstadia plaats vinden. Deze zijn respectievelijk protonymf, de deutonymf en als laatste de tritonymf. Bij vele species is één van deze stadia inactief en gaan deze nymfen zonder dit stadia te volbrengen direct in een achtpotige, volwassen mijt transformeren.
Bij de meeste species wordt de levenscyclus in minder dan 4 weken tijd doorlopen.
(Wall & Shearer, 2001)
2.4 Pathologie
Bij vele mijtinfestatie gaan de gastheren geen problemen ondervinden van de aanwezige mijten. Demodex Canis is hier het bekendste voorbeeld. Deze mijten maken steeds deel uit van de natuurlijke fauna van de hondenhuid maar gaan slechts bij een toenemend aantal ervoor zorgen dat er problemen ontstaan bij deze dieren. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
Huidmijtinfestaties blijken meer voor te komen bij dieren in een slechte conditie en worden meer waargenomen aan het einde van de winter en het begin van de lente. Sommige infestaties zullen dan weer het resultaat zijn van een primaire aandoening of immunologische problemen. (Wall & Shearer, 2001)
De klinische symptomen van erytheem (=rode verkleuring van de huid), jeuk en schilfering zijn meestal het gevolg van een ontstekingsreactie van de huid op de aanwezigheid van de mijten. Deze reactie wordt gestimuleerd door het graven en de productie van antigenen door de mijten. De keratinocyten zullen cytokines aanmaken als reactie hierop en deze gaat leiden tot een ontstekingsreactie van de huid.
Wanneer de antigenen dan door het lymfatisch systeem naar de lymfeknopen worden gevoerd, gaat er vaak een immunologische reactie ontstaan. Deze kan leiden tot een verhoogde immuniteit of overgevoeligheid van de huid. Deze reactie is typisch voor de mijt Sarcoptes Scabiei var. Canis waarbij een overgevoeligheid van de huid gaat optreden als gevolg van de antigenen die door de mijt zullen worden afgezet
doormiddel van graafwerken en faeces. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
De verschillende huidmijten zullen telkens een ander ziektebeeld vertonen, die op sommige punten wel heel dicht bij elkaar gaan liggen. Deze zullen uitvoerig besproken worden in de drie volgende hoofdstukken over de drie mijten Sarcoptes Scabiei var. Canis, Demodex Canis en Cheyletiella Yasguri.
adultscabiei.bmp
3 SARCOPTES SCABIEI VAR. CANIS
De leden van de familie van de Sarcoptidae zijn gravende mijten die gedurende hun gehele leven parasitair zijn. De ziekte die deze mijten veroorzaken wordt ook wel in de volksmond schurft genoemd. De ziekte kan verschillende zoogdieren infecteren maar Sarcoptes Scabiei var. Canis wordt vaak gerelateerd met gedomesticeerde honden. (Foster & Foil, 2003)
De mijt gaat zich vooral profileren in huislevende dieren of dieren die zich in een slechte conditie bevinden. (Wall & Shearer, 2001)
3.1 Morfologie
S. Scabiei behoort tot de familie van de Sarcoptidae. De volwassen mijten hebben een ovaal, ventraal afgeplat en dorsaal convex lichaam en kunnen 200 µm tot 400 µm lang worden. De mijten zijn wit met 2 paar korte poten aan de voorzijde die bezet zijn met lange stengels met zuignappen. De 2 paar poten aan de achterkant zijn rudimentair en rijken niet verder dan het lichaam. Deze bevatten lange haren en geen zuignappen.
Sarcoptes Scabiei var. Canis heeft een voorkeur voor honden maar kan ook andere dieren gaan besmetten zoals katten, vossen en zelfs mensen. Op hun beurt kunnen honden ook besmet worden door vossen en mensen. (Wall & Shearer, 2001)
De mijten kunnen buiten hun gastheer slechts een beperkte tijd overleven. Deze overlevingstijd is afhankelijk van de relatieve vochtigheid en de temperatuur van de omgeving. Vooral volwassen vrouwtjes en nymfen hebben een goede kans op overleven in tegenstelling tot volwassen mannetjes en larven die kort na het verlaten van hun gastheer zullen sterven. (Arlian, Runyan, Achar, & Estes, 1984)
Figuur 3.1: Sarcoptes Scabiei var. Canis (Killpack)
larve.bmp
nymf.bmp
3.2 Levenscyclus
De volledige levenscyclus van S. Scabiei wordt doorlopen op de gastheer. Het paren van de mijten vindt plaats op het huidoppervlak. Het mannetje zal kort na de paring sterven en het vrouwtje zal een kronkelende gang creëren in de epidermis. Dit zal ze doen door gebruik te maken van haar chelicerae. (Wall & Shearer, 2001)
Het vrouwtje graaft een tunnel van ongeveer één cm lang met een snelheid van twee tot drie mm/dag. Elke tunnel bevat slechts één vrouwtje, haar eitjes en haar uitwerpselen. Ze zal zich voeden met huid- en weefselvloeistoffen die afkomstig zijn van haar graafwerken. (Wall & Shearer, 2001)
Het rijpen van de eitjes duurt ongeveer drie tot vier dagen, waarna het vrouwtje elk dag tot drie eitjes per dag gaat leggen. De ovale eitjes worden telkens aan het uiteinde van kleine aftakkingen van de tunnel gelegd. Na drie tot vier dagen gaan de zespotige larven uitkomen en gaan ze zich een weg graven van de tunnel tot het huidoppervlak. Sommige larven zullen gedurende hun ontwikkeling in huidzakjes verblijven, maar dit is slechts een minderheid. De meeste nymfen gaan zich over het huidoppervlak bewegen. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
Twee tot drie dagen later zullen de larven transformeren in achtpotige protonymfen. Tijdens deze verandering gaat de larve in kleine huidzakjes verblijven en zich hier ook voeden. Uiteindelijk zal de protonymfe nog twee transformaties ondergaan voordat hij volwassen is. (Foster & Foil, 2003)
Zowel volwassen mannetjes als vrouwtjes gaan zich voeden en graven ter hoogte van het huidoppervlak en hier kleine huidzakjes creëren van ongeveer één mm in het huidoppervlak. De paring zal op het huidoppervlak plaats vinden in een huidzakje en de volledige cyclus kan opnieuw worden doorlopen. De totale cyclus duurt ongeveer zeventien tot eenentwintig dagen en slechts tien procent van de uitgekomen larven
zullen uitgroeien tot volwassen mijten. (Wall & Shearer, 2001)
Figuur 3.3:Nymfe Sarcoptes Scabiei
(Killpack)
Figuur 3.2: Larve Sarcoptes Scabiei
(Killpack)
sarcoptes.bmp
3.3 Scabiës
Scabiës of hondenschurft wordt veroorzaakt door de gravende mijt Sarcoptes Scabiei var. Canis. Deze mijt gaat de huid van volwassen honden en puppy’s, van alle leeftijden en rassen infecteren en hier verschillende huidproblemen veroorzaken. (Foster & Smith)
Typisch voor deze ziekte is alopecia (=kaalheid) en een hevige jeuk. De mijten verkiezen zones op het lichaam die licht behaard zijn maar naarmate de aandoening verergerd kan deze zich over het ganse lichaam verspreiden, hoewel de rug meestal wordt gespaard. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
De diagnose is niet altijd even gemakkelijk te stellen en vaak krijgt de aandoening de kans om zich over het ganse lichaam te verspreiden doordat de tekenen niet altijd direct duidelijk zijn. Zo zal de hevige jeuk meestal pas optreden als allergische reactie op de tunnels en faeces van de mijten, zoals eerder aangehaald in hoofdstuk 2. (Foster & Foil, 2003)
Figuur 3.4: Scabiës (Virbac, 2007)
3.3.1 Symptomen
Typisch voor deze aandoening is dat deze zich vooral gaat profileren op de oorschelpen, ellebogen, borst en ledematen van de hond.
Sarcoptes Scabei var. Canis is een gravende mijt die gedurende zijn levenscyclus tunnels graaft in de epidermis. Hierdoor veroorzaken ze ernstige ontstekingsreacties door de tunnels die ze graven en de uitwerpselen die ze achterlaten in de huid. Deze zullen gepaard gaan met een intense jeuk. Deze jeuk kan in ernstige gevallen zelfs zo erg zijn dat deze niet gestild kan worden met glucocorticoïden.
Wanneer de infectie verergert kan deze zich over het ganse lichaam gaan verspreiden. Een typisch ziektebeeld zijn de kleine, rode papels met gelige korst die op het huidoppervlak zichtbaar worden. (Foster & Foil, 2003)
Zoals eerder al aangehaald gaat deze aandoening vaak gepaard met een ernstige jeuk, die toeneemt in een warmere omgeving, waardoor het dier zichzelf zal gaan krabben, waardoor haarverlies en huidbeschadigingen gaan optreden. Deze zullen naar verloop van tijd secundaire bacteriële- en schimmelinfecties en grijze afschilvering van de huid als resultaat hebben. (Foster & Smith)
Wanneer deze infectie niet wordt behandeld of verkeerd behandeld wordt als een allergie, gaat het huidoppervlak op deze plaatsen donker kleuren door de constante irritatie en kunnen de omliggende lymfeknopen opzetten. (Foster & Smith)
Figuur 3.5: Alopecia en korstvorming ten gevolge van scabiës (Vroom & Wisselink, 2005)
Figuur 3.6: Alopecia en hyperpigmentatie ten gevolge van scabiës (Vroom & Wisselink, 2005)
3.3.2 Overdracht
Hondenschurft is een erg besmettelijke aandoening die zowel via direct als indirect contact kan worden overgedragen.
3.3.2.1 Direct
Vaak wordt S. Scabiei var Canis overgedragen via direct contact. De volwassen vrouwtjes mijten zullen bij een grote populatie actief op zoek gaan naar een andere gastheer en zich hier op vestigen. Alleen de volwassen, bevruchte vrouwtjes kunnen voor een nieuwe infectie zorgen bij de nieuwe gastheer. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
3.3.2.2 Indirect
De overdracht van S. Scabiei var. Canis kan ook gebeuren door haren van de vacht van een besmet dier. Deze kunnen overgedragen worden door stoffen uit de omgeving, hondenleibanden en borstels waarmee het besmette dier in aanraking is geweest. (Wall & Shearer, 2001)
3.4 Diagnose
De diagnose moet steeds worden vastgesteld door een dierenarts maar een dierenartsassistent(e) kan helpen bij het klaarleggen van het materiaal en het fixeren van de hond zodat de dierenarts zich op de staalname kan concentreren.
Om hier de dierenarts optimaal te kunnen assisteren is het erg belangrijk dat ook de dierenartsassistent(e) op de hoogte is van de verschillende methoden en welke de beoogde resultaten zijn.
De aanwezigheid van mijten kan moeilijk aan te tonen zijn wanneer de patiënt al geruime tijd last heeft van de aandoening. De sporen van de aanwezigheid van deze mijten kunnen uitgewist zijn door zelfmutatie. Ook door veelvuldig baden en borstelen kunnen de sporen van mijten worden verwijderd. In dit geval zullen er voldoende mijten aanwezig blijven om de infestatie in stand te houden maar niet genoeg mijten
aanwezig zijn om de diagnose te kunnen stellen. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
sarcoptesscabiei1.bmp
Toch zou elke hond met een niet seizoensafhankelijke, ernstige jeuk en geen voorgeschiedenis van allergische dermatitis, ervan verdacht moeten worden om geïnfecteerd te zijn met Sarcoptes Scabiei var. Canis. Vooral wanneer de hevige jeuk niet stopt met het toedienen van glucocorticoïden. (Foster & Foil, 2003)
3.4.1 Diep huidafkrabsel
Deze methode wordt vaak toegepast voor het bevestigen van een vermoeden van Sarcoptes Scabiei var. Canis, toch blijkt deze niet altijd even succesvol te zijn. In sommige onderzoeken staat zelfs aangegeven dat er maar in twintig procent van de vermoede gevallen, een diagnose kan gesteld worden. (Ramsey & Tennant, 2001)
Voor deze test zijn meerdere huidafkrabsels nodig om met zekerheid de diagnose te kunnen stellen. Men neemt best een staal van de huid waar nog geen huidbeschadigingen zichtbaar zijn door zelfmutatie of waar veel schilfers zichtbaar zijn. De plaatsen waar de infectie vaak het duidelijkst is, is ter hoogte van de oren, ellebogen en het spronggewricht. Men let hier vooral op een plaats met rode papels met bovenop een gele korst. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
Ten eerste gaat men het huidoppervlak bevochten met wat paraffine.
Ten tweede gaat men op verschillende plaatsen het huidoppervlak afschrapen met een scalpel totdat er een lichte bloeding is waar te nemen. Dit doet men zodat men zeker is dat de volledige epidermis is afgeschraapt, omdat de mijten voornamelijk in de epidermis leven. Het verzamelde materiaal gaat men op een draagglaasje aanbrengen samen met een kleine hoeveelheid paraffine. Deze wordt mooi uitgestreken en hierna
afgedekt met een dekglaasje.
Ten slotte gaat men het preparaat onder de microscoop bekijken. Het is voldoende om één mijt, één eitje of één uitwerpsel te kunnen identificeren om hondenschurft vast te stellen. Wanneer er geen mijten worden teruggevonden wil dit niet altijd zeggen dat er geen aanwezig zijn. (Ramsey & Tennant, 2001)
Figuur 4.6: Microscopisch beeld van Sarcoptes Scabiei var. Canis
(Aycardo Veterinary Center, 2009)
3.4.1.1 Materiaal
. Vloeibare paraffine of 10% KOH-oplossing
. Scalpel + scalpelmesje /Spatula
. Draagglaasjes + dekglaasjes
. Microscoop
3.4.2 Trial- Therapie
Soms worden ook probeer therapieën ingezet bij het vermoeden van hondenschurft om zo de diagnose te bevestigen. Deze worden ingezet wanneer de andere diagnosemethoden negatief bleken te zijn maar er wel een sterk vermoeden is van scabiës. Het is perfect mogelijk dat de andere testen negatief zijn terwijl er toch mijten op het dier aanwezig zijn.
Daarom worden deze therapieën ingesteld om de eventuele aanwezigheid, bij vermoeden van Sarcoptes Scabiei, aan te tonen. Als deze therapie aanslaat kan de diagnose gesteld worden. (Ramsey & Tennant, 2001)
3.4.3 Huidbiopten
Bij het nemen van huidbiopten is de kans op aantreffen van een mijt erg klein maar men gaat proberen op basis van de structuur van de weefsels de diagnose te stellen. Wanneer er eosinofiele pustels in het biopt worden teruggevonden, kan dit wijzen op parasitaire activiteit. Deze methode wordt echter niet vaak toegepast voor het diagnosticeren van scabiës.
Ten eerste gaat men de uitgekozen plaats vrij maken van haren (indien nodig) en ontsmetten. Men neemt best een huidbiopt van een primaire laesie of de meeste recente laesie. Men duid de uitgekozen plaats aan met een viltstift.
Ten tweede gaat men de aangeduide plaats verdoven met een lokale verdoving.
Ten derde gaat men de biopteur op de aangeduide plaats, plaatsen en met een zacht draaiende beweging wordt het stukje huid tot op de hypodermis losgemaakt.
Ten vierde gaat men het stukje huid vastnemen met een pincet en dit losmaken van de hypodermis met behulp van een schaar. Het biopt moet met voorzichtigheid worden gehanteerd anders kan dit tot artefacten leiden en een vertekend beeld weergeven.
Ten slotte wordt het biopt in een potje met 10% formalineoplossing geplaatst en opgestuurd naar het laboratorium voor verder onderzoek. De wonde die door het nemen van het biopt wordt veroorzaakt, moet gehecht worden door de dierenarts. (Vroom & Wisselink, 2005)
3.4.3.1 Materiaal
. Scheermachine (verwijderen haar)
. Viltstift
. Ontsmettingsmiddel + bijhorend materiaal
. Scherpe biopteur
. Pincet
. schaar
. Lokale verdoving
. hechtmateriaal
3.4.4 ELIZA
Zoals eerder aangehaald is schurft niet altijd even gemakkelijk vast te stellen bij honden door een huidafkrabsel .
In het buitenland is een ELIZA verkrijgbaar die speciaal ontwikkeld is voor de diagnose van Scabiës. Voor deze test neemt men een serummonster af van de honden verdacht van schurft, voor de aanwezigheid van eventuele antilichamen. (Lower, Medleau, Hnilica, & Bigler, 2001) Doch moet men opletten dat deze test niet te vroeg wordt uitgevoerd, het kan tot 5 weken duren voordat seroconversie optreed. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
3.4.5 Pinnal-pedal reflex
Deze reflextest wordt vaak geassocieerd met diagnostische methoden om scabiës vast te stellen bij honden. Maar het is niet echt een correcte methode omdat vele honden deze reflex ook zullen vertonen indien niet geïnfecteerd met S. Scabiei.
Voor het uitvoeren van deze test wrijft of krabt men intensief over de rand van de oorschelp. Wanneer de hond met zijn achterpoot probeert om zijn oorregio te krabben, wordt de test positief bevonden. Ongeveer 75 tot 90% van de geïnfecteerde honden met rode laesies aan de oren reageren positief op deze test. De test blijkt vaak echter negatief te zijn wanneer er geen laesies aan de oren zichtbaar zijn. (Scott, Miller, &
Griffin, 2000)
3.5 Behandeling
Hondenschurft is een uiterst besmettelijke aandoening die via direct en indirect contact kan worden overgedragen aan andere honden, zoogdieren en zelfs mensen. Dit gebrek aan specifieke voorkeur heeft als gevolg dat men alle zoogdieren die in aanraking zijn
geweest met het besmette dier, systematisch zou moeten behandelen. (Foster & Foil, 2003)
Bij hondenschurft treedt vaak ook een secundaire bacteriële- of schimmelinfectie op. Deze moeten uiteraard ook behandeld worden samen met de primaire aandoening. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
3.5.1 Patiënt
De behandeling moet steeds worden voorgeschreven door een erkend dierenarts en mag niet gesteld worden door een dierenartsassistent(e). De dierenartsassistent(e) heeft wel de taak om de eigenaar van het dier zo goed mogelijk in te lichten over de aandoening en hun vragen zo correct mogelijk te beantwoorden.
Daarom is een basiskennis over deze mijt erg belangrijk om de cliënten zo goed mogelijk te kunnen bijstaan.
Bij scabiës is de therapie vooral gericht op het doden van de aanwezige mijten en het voorkomen van een herbesmetting uit de omgeving. Bij een systematische behandeling is de prognose van deze aandoening erg gunstig. (Dierenkliniek Wilhelminapark)
Vroeger was de therapie vooral gericht op het regelmatig baden van de hond in een acaricied (Amitraz). Omdat deze therapie vaak erg tijdrovend is en vele honden hier na verloop van tijd angstig op gaan reageren, gaat men nu vaker gebruik maken van alternatieve methoden zoals spot-on producten. (Foster & Foil, 2003)
3.5.1.1 Medicatie
De dierenarts heeft de verantwoordelijkheid om de behandeling van scabiës bij de hond op te stellen. Elke dierenarts of dierenartsenpraktijk heeft zijn eigen methoden en producten waar ze mee werken, toch zullen er verschillende producten regelmatig terug keren in de behandeling van huidmijten.
Amitraz
Amitraz is een acaricide uit de familie van de formamidines en gaat inwerken op het centraal zenuwstelsel van de mijten. Producten op basis van deze werkzame stof worden vaak aangewend als middel tegen huidmijten.
Amitraz mag niet aangewend worden voor de behandeling van Chihuahua’s. (http://www.cbip-vet.be)
Ivermectin
De werkzame stof ivermectin behoort tot de groep van de avermectines en wordt veelvuldig gebruikt als anti-parasitairmiddel tegen huidmijten. Het kan aangewend worden als subcutane injectie, orale toediening en toediening op de huid. Ivermectin is een erg effectieve behandeling voor scabiës. Desondanks kan het niet bij alle hondenrassen worden toegediend. Zo lopen collies een sterk risico op beschadiging van het centraal zenuwstelsels (ataxie, mydriasis, coma,..) dat zelfs tot sterfte kan leiden. (Foster & Foil, 2003)
Ivermectin gaat ervoor zorgen dat een groot aantal zenuwcellen geen signalen meer kunnen doorgeven in de hersenen, waardoor een dodelijke verlamming gaat optreden. Bij honden worden de hersenen hiertegen beschermd door de barrière tussen bloed en hersenen. In deze barrière bevinden zich eiwitten (P-glycoproteïne) die ervoor gaan zorgen dat giftige stoffen zoals ivermectin vanuit de hersencellen worden teruggevoerd
in het bloed. De aanmaak van deze proteïnen wordt geregeld door de genen die we MDR1- genen ( =Multi Drug Resistance) noemen.
Bij een paar hondenrassen (Collies en Collie-achtigen, sommige Duitse Herders, Witte Zwitserse Herders en langharige Whippets) gaat er in het MDR1 - gen een erfelijk defect zijn dat ervoor gaat zorgen dat deze giftige stoffen de hersenen kunnen gaan vergiftigen met de nodige gevolgen. Het defect in het MDR1-gen kan worden opgespoord met een DNA-test, zodat men kan nagaan of het dier mogelijk wel met deze therapie kan behandeld worden of niet. (Genetic Counselling Services, 2010)
Milbemycin Oxime
Milbemycine oxime behoort tot de groep van de macrocyclische lactonen. Het is actief tegen verschillende ongewervelde parasieten, zoals huidmijten. Het wordt gebruikt als alternatieve methode voor de behandeling van scabiës bij honden. De stof wordt oraal toegediend aan de hond, 2mg/kg lichaamsgewicht met een interval van 7dagen. (Foster & Foil, 2003)
Milbemycin Oxime wordt beter getolereerd door Collies dan ivermectines en wordt daarom aangeduid als een veiligere therapie dan een behandeling met ivermectines. (http://www.dierapotheek.com/contents/nl/p566.html)
Selamectine
Selamectine is een verbinding uit de groep van de avermectines. Selamectine is werkzaam tegen een groot deel van de ongewervelde parasieten, zoals huidmijten.
Deze werkzame stof bevind zich in het spot-on product Stronghold®. Dit product wordt vaak aangewend voor de behandeling van scabiës en andere huidmijten. Het product mag enkel via de huid worden toegediend. (Pfizer Animal Health)
3.5.2 Omgeving
Zoals eerder al aangehaald zijn Sarcoptes Scabiei erg besmettelijke mijten die op verschillende wijze kunnen zorgen voor een herbesmetting vanuit de omgeving. Buiten een gastheer kunnen de mijten 6 tot 19 dagen overleven, afhankelijk van de temperatuur en luchtvochtigheid. (Foster & Foil, 2003)
Theoretisch zouden alle zoogdieren, die in contact zijn geweest met het besmette dier, systematisch moeten behandeld worden. Daarnaast zou ook de omgeving behandeld moeten worden met een acaricide zodat de kansen op kruis- en herbesmetting tot het minimum worden herleid. (Foster & Foil, 2003)
Ten slotte moeten ook de leden van het gezin worden ingelicht zodat ze rekening kunnen houden met een eventuele overdracht naar mensen, van deze mijt. (Foster & Foil, 2003)
3.5.2.1 Producten
Permethrin
Is een actief bestanddeel dat werkzaam is tegen een grote verscheidenheid aan ectoparasieten zoals vlooien, luizen en huidmijten. Het actief bestanddeel kan teruggevonden worden in anti-parasitaire middelen zoals omgevingsprays. (Sonoo, 2010)
Met behulp van deze spray kan men de omgeving van het dier gaan behandelen en er zo voor zorgen dat de kans op herbesmetting tot een minimum wordt herleid. (Foster & Foil, 2003)
sarcoptes2.jpg
3.6 Zoönose
Sarcoptes Scabiei var. Canis kan in zeldzame gevallen overgedragen worden van hond op mens indien er intens direct contact is tussen beiden. Niet alle mensen die in contact komen met de besmette hond zullen geïnfecteerd worden, Slechts 20 tot 30% van de mensen zullen aantrekkelijk zijn voor de mijt. (Bayer HealthCare)
De huidlaesies bij mensen worden meestal waargenomen in niet beschermde lichaamzones die in direct contact met het dier staan. Meestal zijn dit de armen, de benen en het bovenlichaam. Vooral kinderen blijken erg gevoelig voor een infestatie van deze mijten. Deze zullen de typische rode, jeukende papullen vertonen, die na een paar dagen normaal spontaan zullen verdwijnen. (Peters, 2004)
Meestal zal deze infectie bij mensen zich vanzelf oplossen wanneer het besmette dier systematisch wordt behandeld. Herhaaldelijk, direct contact tussen geïnfecteerde hond en mens zijn nodig om de infestatie bij de mens te onderhouden. Indien de aandoening toch blijft aanhouden, wordt er best contact opgenomen met een huisdokter. (Foster & Foil, 2003)
Figuur 3.7: Sarcoptes Scabiei var. Canis bij de mens
4 DEMODEX CANIS
Demodex Canis behoort tot de familie van de Demodicidae. Demodex Canis is een parasiet van de hondenhuid en behoort tot de normale fauna van de hondenhuid. De ziekte emodicosis of jonge hondenschurft zal pas optreden wanneer de mijtenpopulatie groter wordt dan de normaal aanwezig populatie. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.1 Morfologie
Demodex Canis zijn kleine mijten van ongeveer 40 tot 300µm lang. Ze hebben een wormvormig, spitsuitlopend lichaam. De volwassen mijten hebben 4 paar poten die in stompe klauwen eindigen. De 4 paar poten van de mijt staan allen op het voorste gedeelte van het lichaam ingeplant. (Wall & Shearer, 2001)
Bij een demodexinfestatie komt het regelmatig voor dat er nog 2 andere species kunnen worden waargenomen. Deze gelijken op demodexmijten maar één species is kleiner (90 tot 148µm) en de andere species groter (334 tot 368 µm). Deze bevinden zich niet in de haarfollikel maar op het huidoppervlak. Of het hier om een variant van de Demodex Canis gaat of een nieuwe species is niet bekend. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.2 Levenscyclus
De volledige levenscyclus van de mijt wordt doorlopen op de gastheer en omvat een vijftal stadia. De mijten vertoeven voornamelijk in de haarfollikels en kunnen in zeldzame gevallen zelfs teruggevonden worden in de talgklieren. Hier overleven ze door zich te voeden met cellen, talg en epidermisch afval. De mijten leven in groepen en plaatsen zich met hun hoofd naar beneden in de follikels. Hier zal het vrouwtje ook
haar eitjes leggen.
Citroenvormige eitjes breken open en een 6 potige larven komen tevoorschijn. Deze zullen zich in achtpotige nymfen transformeren. De onvolwassen stadia gaan door de afvoer van talg, meegevoerd worden naar het einde van de follikel en hier zullen ze verblijven tot ze in een volwassen mijt transformeren. Daarna zullen ze zelf op zoek gaan naar een nieuwe haarfollikel of talgklier om zich in te vestigen en de cyclus kan
opnieuw beginnen. (Wall & Shearer, 2001)
Demodexmijten kunnen soms ook teruggevonden worden in de lymfeknopen, de darmwand, de milt, de lever, de nieren, de urineblaas, de longen, de schildklier, de bloedvaten, de urine en de faeces van de gastheer. De mijten gevonden in deze organen of lichaamsstoffen zijn meestal afgestorven en vertegenwoordigen de eenvoudige drainage van deze gebieden door bloed- en lymfevaten. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.3 Demodicose
Demodicosis, of ook wel jonge hondenschurft genoemd, wordt veroorzaakt bij honden door Demodex Canis. Deze mijten vestigen zich in de haarfollikels. Hierdoor gaan ze een inflammatoire parasitaire huidaandoening veroorzaken die getypeerd wordt door de aanwezigheid van een grotere populatie aan Demodexmijten dan normaal.
De aandoening blijkt vaker voor te komen bij kortharige rashonden dan bij een Canis Vulgaris. Hierbinnen kan nog een onderverdeling gemaakt worden tussen rassen die meer kans hebben op het verwerven van demodicosis dan andere rassen. Zo zijn Shar Pei, West Highland White Terrier, Schotse Terrier, Engelse Bulldog, Boston Terrier, Deense dog, Weimaraner, Airedale Terrier en Afgaanse windhond gevoeliger aan
demodicosis dan andere rassen. (Foster & Foil, 2003)
Figuur 4.1: Demodicosis (Virbac, 2007)
De explosieve toename van het aantal mijten kan te wijten zijn aan een genetische of immunologische stoornis. Al verscheidene onderzoeken zijn uitgevoerd naar de juiste oorzaak maar geen enkele heeft hier sluitend bewijs voor kunnen leveren. Toch wordt meestal aangenomen dat immunologische en zelfs hormonale stoornissen verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van demodicosis bij honden. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
Een recent onderzoek heeft een erfelijk T-lymfocytdefect naar voor geschoven als oorzaak voor de immunosuppresie van de huid en waardoor de populatie explosief kan toenemen. Ook hormonale veranderingen zouden invloed hebben op het ontstaan van demodicosis. Zo zullen de meeste honden, demodicosis verwerven tijdens eerste 6 tot 9 maanden leeftijd, wanneer ze seksueel volwassen worden.
De verklaring van het erfelijk T-lymfocytdefect is erg aannemelijk voor de lokale vorm en de jeugdvorm van demodicosis. Hier zullen dieren onder stress of ziekte een vermindering van de weerstand in de hand werken, waardoor de ziekte zich kan gaan profileren. Maar waar blijft de verklaring van de volwassen vorm? Hier hebben de mijten gedurende verschillende jaren deel uitgemaakt van de natuurlijke fauna van de
huid zonder gevolgen en na al die tijd gaan deze dan toch problemen veroorzaken. (Horne, AAS, & CVT, 2010)
mange%20eye.jpg
demodexpic2.jpg
Er wordt verondersteld dat een weerstandsvermindering door middel van ziekte of ouderdom de oorzaak zijn van deze aandoening. Pas wanneer de oorzaak van de verminderde weerstand kan verholpen worden zal het dier volledig kunnen genezen van de demodicosis. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
De juiste verklaringen voor het ontstaan van demodicosis zijn nog niet gekend en er zullen nog vele onderzoeken uitgevoerd worden op zoek naar antwoorden omtrent de vragen bij Demodex Canis.
Er kunnen twee typen van demodicosis worden onderscheiden: de lokale vorm, die zich slechts op een aantal plaatsen van het lichaam gaat vertonen, of de algemene vorm, die zich over het ganse lichaam zal verspreiden. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.3.1 Gelokaliseerde demodicosis
Gelokaliseerde demodicosis ontstaat meestal op een leeftijd van 3 tot 6 maand en is een milde huidaandoening die zich in negentig procent van de gevallen vanzelf hersteld. In erg zeldzame gevallen kan een lokale demodicosis zich uitbreiden tot een algemene demodicosis.
Typisch voor deze aandoening zijn haaruitval, erytheem en een schilferige huid die meestal niet gepaard gaat met jeuk.
De aandoening gaat zich meestal uiten door laesies op de kop, voornamelijk rond de ogen en de muil, en op de voorpoten. Soms gaat de hond ook tekenen vertonen op de achterpoten en de oren, maar dit is slechts bij een minderheid van de gevallen.
In erg zeldzame gevallen van lokale demodicosis gaat de aandoening zich slechts beperken tot de gehoorgangen. Hier wordt dan een jeukende, otitis externa geproduceerd. (Foster & Foil, 2003)
4.3.1.1 Symptomen
. Leeftijd 3 tot 6 maand.
. Kop en voorpoten.
. Alopecia, erytheem en een grijze, schilferige huid.
. In de meestal gevallen geen jeuk.
. Spontaan herstel na 6 tot 8 weken.
Figuur 4.2: Laesies ter hoogte van de kop en ogen. Je kan de typische alopecia
en erytheem waarnemen bij de pup op de foto rechts.
(Kleinbrook Animal Hospital, 2009)
4.3.2 Generaliseerde demodicosis
Gegeneraliseerde demodicosis is een zeer ernstige dermatose die zelfs een fatale afloop kan hebben voor het betreffende dier. De hond gaat vaak een zieke indruk maken die steeds zal verergeren naarmate de demodicosis zich verder verspreid. (Vroom & Wisselink, 2005)
De algemene vorm van demodicosis uit zich meestal tijdens de eerste 18 maanden van de hond zijn leven, de jeugdvorm. Desondanks zal de aandoening zich soms bij oudere honden manifesteren, hier spreken we dan van de volwassen vorm.
Er is niet echt een standaard wanneer men over de gegeneraliseerde of de lokale vorm spreekt. Meestal wordt er over een gegeneraliseerde vorm gesproken wanneer er meer dan 12 laesies op het lichaam aanwezig zijn. (Foster & Foil, 2003)
4.3.2.1 Symptomen
. Over het ganse lichaam verspreide laesies
. Alopecia
. Oppervlakkige en diepe pyodermie, papels, pustels, slechte geur en jeuk
. Perifere lymfadenopathie, korstvorming, oedeem en afschilvering van de huid
. Secundaire pyodermie veroorzaakt door bacteriële infectie
. Hyperpigmentatie en lichenificatie ten gevolge van langdurige zelfmutatie
. Comedones (Vroom & Wisselink, 2005)
Figuur 4.3: Erytheem ten gevolge van
demodicosis (Vroom & Wisselink, 2005)
Figuur 4.4: Grote papels en pustels ten
gevolge van demodicosis
(Vroom & Wisselink, 2005)
4.3.2.2 Jeugdvorm.
Deze aandoening zal zich meestal op de leeftijd van 3 tot 18 maanden manifesteren door verschillende laesies over het ganse lichaam. Deze laesies vertonen erythema, schilfering, crustae, alopecia en hyperpigmentatie. (Vroom & Wisselink, 2005)
Naarmate de aandoening vordert gaat er een secundaire pyodermie ontstaan, vaak wordt deze veroorzaakt door Stafylococcus. Deze zal oedeemvorming, verhoogde afscheiding en hevige korstvorming als gevolg hebben. (Foster & Foil, 2003)
Soms komt het ook voor dat honden ouder dan 2 jaar gediagnosticeerd worden met gegeneraliseerde demodicosis. De meerderheid van deze gevallen hebben een lange voorgeschiedenis van dermatosen. Deze honden hebben demodicosis gehad vanaf hun puppytijd maar dit werd niet gediagnosticeerd als demodicosis.
Wanneer honden ouder dan 4 jaar voor het eerst worden geassocieerd met demodicosis en geen voorgeschiedenis van andere huidaandoeningen hebben gehad, kan men spreken van de gegeneraliseerde volwassen- vorm. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.3.2.3 Volwassen- vorm.
Deze vorm van demodicosis uit zich meestal bij honden ouder dan 4 jaar. Bij deze vorm is er meestal sprake van een onderliggende oorzaak waardoor de weerstand van de hond daalt.
Het is erg belangrijk dat dit ook aan de eigenaar wordt gemeld en dat deze gedurende de volledige behandeling goed wordt geëvalueerd. Wanneer de onderliggende oorzaak niet kan worden gediagnosticeerd, is de kans groot dat deze zich tijdens de behandeling van de demodicosis gaat uiten. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
De meeste onderliggende oorzaken zijn diabetes mellitus, hyperadrenocorticisme, neoplasie, hypothyreoïdie, hartworm aandoening, leishmania, intestinale parasieten en behandeling met immunosuppresieve producten. Het is erg belangrijk dat men deze onderliggende oorzaak kan diagnosticeren zodat deze ook behandeld kunnen worden, want deze kunnen mee bepalen of de behandeling van demodicosis succesvol zal zijn. (Horne, AAS, & CVT, 2010)
4.3.3 Pododemodicosis
Wanneer de poten van de hond mee zijn geïnfecteerd spreekt men van pododemodicosis. Deze kan deel uitmaken van een gegeneraliseerde vorm of kan er een overblijfsel van zijn. Vooral honden van het ras Old English Sheepdog blijken hier gevoeliger voor te zijn dan andere rassen.
De laesies op de poten zijn vaak toe te schrijven aan de secundaire pyoderma en kunnen erg pijnlijk zijn. Soms zijn ze zelfs zo pijnlijk dat de hond zal weigeren om deze poten te gebruiken. Daarnaast blijkt de aandoening vaak erg resistent tegen therapie, vooral wanneer de laesies zijn geïnfecteerd met Pseudomonas. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
Figuur 4.5: Pododemodicosis bij de hond (Vroom & Wisselink, 2005)
4.3.4 Overdracht
De overdracht van Demodexmijten geschied tijdens de eerste drie dagen na de partus, van de teef naar de zuigende pups. Demodexmijten kunnen in de haarfollikels van de pups worden teruggevonden 16 uur na de partus en vertonen zich het eerst op de snuit van de pups. Dit geeft aan hoe intiem het contact tussen de moeder en de pups moet zijn voor de overdracht van de mijten kan plaatsvinden. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
De mijten bevinden zich in de haarfollikels, die zich niet direct aan de oppervlakte bevinden en overdracht tussen volwassen honden zal slechts in zeer zeldzame gevallen plaats vinden. (Foster & Foil, 2003)
Demodex canis kan buiten zijn gastheer niet overleven en vormt dus ook geen gevaar voor besmetting naar andere honden toe, via de omgeving. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
demodexmite.bmp
4.4 Diagnose
De diagnose demodicosis wordt meestal gesteld aan de hand van een huidafkrabsel. Het vinden van één mijt is niet voldoende om de diagnose te stellen maar wanneer men op het huidafkrabsel meerdere mijten en verschillende onvolwassen stadia’s van deze mijten gaat terug vinden, kan men de diagnose van demodicosis stellen. (Scott, Miller, & Griffin, 2000)
4.4.1 Diep huidafkrabsel
Ten eerste gaat men de uitgekozen zone samendrukken zodat de mijten naar boven worden gestuwd in de follikels. Men kiest best voor de recentste laesies en waar er nog onbeschadigde papels zichtbaar zijn.
Ten tweede gaat men het huidoppervlak bevochtigen met vloeibare paraffine. Dit doet men om ervoor te zorgen dat al het verzamelde materiaal aan de scalpel gaat blijven hangen.
Ten derde gaat men het huidoppervlak afschrapen totdat men een lichte bloeding verkrijgt. Dit is noodzakelijk omdat de demodexmijten zich diep in het huidoppervlak gaan bevinden. Het verzamelde materiaal gaat men op een draagglaasje aanbrengen samen met een kleine hoeveelheid vloeibare paraffine. Deze wordt dan afgedekt met een dekglaasje. (Vroom & Wisselink,