[zuster]

Hallo allemaal.

Ik heb een mechelse herder van 3 jaar, een teefje.
Als ik met haar buiten loop en ik kom andere mensen tegen (gebeurt bijna altijd) gaat ze keihard blaffen en grommen. Dit doet ze voornamelijk uit angst. Vreemde mensen kunnen haar ook niet aanraken.
Ik heb al op diverse cursussen gezeten, zelfs op 1 van de dierenbescherming voor honden met gedragsproblemen. Niets helpt.
Haar meenemen naar een plek waar veel mensen zijn, iedereen haar wat lekkers laten geven, niets....
Nu mijn vraag aan jullie? Is er iemand die weet wat ik daaraan kan doen?

Groeten Jolanda

[Spiegeltje]

Hoi Jolanda,

Ik heb hetzelfde meegemaakt met mijn 4-jarige Border Terriër Shiva. Zij viel erg uit naar zowel mensen als andere honden en ook naar kinderen. Wat bij mij heeft geholpen is een halty. Dat is een "ding" van leer, lijkt beetje op een halster, je plaatst het over de bek van de hond (een riempje), daar heeft de hond geen last van hoor. Zodra de hond uitvalt trek je hem een beetje naar je toe met de riem die aan je halty zit. Het trekt dan wat strakker om de bek van de hond en je dwingt de hond om zijn aandacht naar jou te richten. Hieronder een foto van een halty. Ze zijn te koop bij de betere dierenspeciaalzaken. Let er wel op dat je een leren exemplaar koopt en geen nylon o.i.d. want dat doet dus wel pijn en het is niet de bedoeling dat je hond wordt gemarteld:



Wat ook belangrijk is: zodra er mensen aankomen en je hond begint te blaffen/grommen dan maak je direct rechtsomkeert, zonder iets te zeggen/zonder te corrigeren. Gewoon weglopen met hem alsof je denkt: "Oeps, ik ben mijn sleutel vergeten".

Let goed op de lichaamstaal van je hond, weet je zeker dat het angst is? Op zich maakt het niet zoveel uit in de benadering van jouw hond hoe je het benadert. Je hond vertoont onwenselijk gedrag en je hond is geen mens. Mensen kennen trauma's en herinneringen, honden hebben dat niet. Ze kennen wel triggers, dus misschien zijn mensen een negatieve trigger voor jouw hond. Het is héél belangrijk dat je daar dus geen aandacht aan geeft, niet positief maar zeker ook niet negatief, want aandacht is aandacht.

Een hond stamt af van de wolven en denkt en beleeft de wereld op de hondenmanier. Jij vormt met jouw hond en eventuele gezinsleden een roedel en jouw hond ziet jou ook als hond. Jij bent dus de hoofdhond. Wat basisregels die héél belangrijk zijn:

Je hond mag NOOIT op bed!!!
Je hond mag NOOIT op de bank/stoel!!!
Je mag je hond NOOIT aandacht geven als hij die vraagt, je geeft pas aandacht als je hond jou negeert!!!
Als je van huis bent geweest je hond eerst een minuut of 5 negeren voor je hem aandacht geeft!!!
Je hond eet pas nadat jij hebt gegeten!!!

En verder: geduld!!! Straal zekerheid en rust uit op je hond. Ik kan het moeilijk beoordelen hoe jij en je hond met elkaar omgaan zo via een forum Maar sta rechtop, straal kracht en leiderschap uit. Heb vertrouwen in je hond en wees een echte (roedel)leider.

Wat je ook nog kan proberen: een blikje met hierin muntjes of knikkers, goed vastplakken die deksel en zodra je hond uitvalt gooi je het naar hem toe (niet raak natuurlijk, het gaat erom dat je je hond afleidt) of je rammelt ermee. Kan je ook met een sleutelbos doen of iets anders wat herrie maakt.

Oefen onderweg veel commando's, laat je hond regelmatig zitten, af liggen, blijven, aan de voet komen, etc. Het is heel belangrijk om hiermee door te gaan ook als je geen cursus volgt!

Succes en als je vragen hebt hoor ik het wel!

Groetjes,
Anja

[Minna]

Ik zou ipv Halti een Gentle Leader gebruiken omdat deze de bek NIET dicht snoert, wat vaak bij zenuwachtige honden juist extra reden is om in paniek te raken of feller reageren.
Als het idd een angstige/zenuwachtige hond is, zou ik echt NIET gaan rammelen met een blik knikkers, dat maakt het erger, omdat de hond de negatieve ervaring weer gaat associeren met andere mensen/honden.
De regels over bank/bed etc zijn hier ook niet van toepassing, dat zou ik pas gaan zeggen als de hond bezitsaggressie toont naar de eigenaar en dat lees ik hier niet.
Zoek een goede gedragsbegeleider die werkt op een positieve manier, je wilt niet dat je hond stopt met blaffen omdat die te bang is om te blaffen maar omdat hij/zij vertrouwen heeft in jou en in de omgeving. Een goede gedragsbegeleider kan ook inschatten wanneer je toe zou zijn aan een cursus.
Geef je hond leiding op een rustige manier, kom zelf zelfverzekerd over, en ga hem nou aub niet dwingen om naar andere mensen toe te gaan voor koekjes oid. Andere mensen negeren zou ik als doel stellen.
Wij hebben zelf ook mechelaar(s) en we vinden het een prachtige ras, alleen moet je zelf wel heel goed weten van hoe en wat om er veel plezier aan te beleven. De sites trouwens voor erkende gedragsbegeleiders heb je in de andere topic al gekregen dacht ik, maar hier nogmaals : www.honden-gedragstherapie.nl en www.tinley.nl. In welke hoek van het land woon je?

[Spiegeltje]

Hoi Minna,

Een halty snoert de bek niet helemaal dicht maar geeft lichte druk en is zeer geschikt bij nerveuze/angstige honden. Een gentle leader kan ook, maar is minder doeltreffend.

Wat betreft bank/bed/stoel etc. maakt het niet uit of je hond rustig is of nerveus. Een hond is een roedeldier en aangezien jij als baas de hoofdhond bent in de ogen van je hond betekent dit dat je hond nooit op jouw hoogte mag zitten/liggen/staan. Dat geldt dus voor alle honden. Als je je hond wel toestaat om op jouw hoogte te komen dan beleeft de hond dit als dat hij net zoveel rechten heeft als jij en dat is niet de bedoeling. En juist een nerveuze/angstige hond heeft rustige, liefdevolle duidelijke leiding nodig en moet dus zijn plaats weten!!!

Wat betreft het rammelen met blikjes heb je me verkeerd begrepen: het is niet de bedoeling om de hond te laten schrikken/bang te maken, het is ter afleiding! En het werkt, Shiva is héél rustig geworden met de maatregelen die ik heb getroffen en hier geadviseerd. En zij was uitermate angstig en onzeker. Je zou haar nu eens moeten zien: ze loopt nu rond alsof ze de koningin van Nederland is zo van:"kijk mij eens goed zijn"  Je leidt de hond dus af met wat lawaai en vervolgens loop je gewoon door. Nerveus gedrag moet je ook altijd negeren, wat de oorzaak ook is, anders leert de hond dat ie daarmee aandacht krijgt en dat wil je toch niet!

Koekjes werken inderdaad niet, heb je ooit een wolf gezien die een medewolf met een koekje beloonde?  8) De beste beloning is vooral rust in de roedel (roedelleider straalt rust uit, praat niet te veel, is zelfverzekerd) of een heerlijke kriebel onder de kin of op de borstkas, zijn honden dol op en geeft ook rust.

Groetjes,
Anja

[Minna]

Tja, ik heb geleerd (en ervaren in die 20 jaar dat ik met honden werk) dat dat rangordeverhaal toch een beetje achterhaald is.
Ik zou zeker gaan voor koekjes, deels omdat eten op zich al endorfine achtige stoffen vrij maakt in het lichaam, en deel somdat dat nu eenmaal voor meest ehonden juist een duidelijke beloning is.
Ik werk juist vrij veel met lastige honden om het maar zo te zeggen, en met combinatie belonen, eigen gedrag, prikkelbeheersing, gentle leader (evt) en evt clickertraining lukt het best.
Meeste honden willen juist geen aanraking tijdens werken, vaak zie je dat een aai in ontvangst wordt genomen maar met een korte wegkijkactie, of een tongeltje.
Een GL vind ik niet minder doeltreffend, omdat de doel is de hond zonder pijnprikkels te kunnen controleren. Dat kan prima met een GL.
Ik heb tot nu toe altijd honden op stoel/bank etc getolereerd en nog nooit geen enkele probleem gehad, alleen met mijn allereerste hond ooit hield ik vast van dat soort regels, zij werd wel een ramp...
Wel helemaal goed gekomen na de tijd hoor!
Dat rammelen blijf ik er bij: als je de hond niet kent en je weet niet hoe zij reageert op acoustische prikkels, kan je het niet doen.
Ik zou eerder de hond het commando "nee" aanleren en dat toepassen op moment dat zij denkt om te gaan blaffen.
Een wolf geeft geen andere wolf een koekje, maar  we hebben nu dus niet over twee wolven maar over een hond en een mens, en die relatie is voor 90% gebaseerd op voedsel...
Ik zeg niet dat je aanpak niet kan werken , bij sommige honden/bazen kan het wel, maar ik zou in dit geval er niet voor kiezen.

[*Monique]

Hoi Jolanda,

Ik heb hetzelfde meegemaakt met mijn 4-jarige Border Terriër Shiva. Zij viel erg uit naar zowel mensen als andere honden en ook naar kinderen. Wat bij mij heeft geholpen is een halty. Dat is een "ding" van leer, lijkt beetje op een halster, je plaatst het over de bek van de hond (een riempje), daar heeft de hond geen last van hoor. Zodra de hond uitvalt trek je hem een beetje naar je toe met de riem die aan je halty zit. Het trekt dan wat strakker om de bek van de hond en je dwingt de hond om zijn aandacht naar jou te richten. Hieronder een foto van een halty. Ze zijn te koop bij de betere dierenspeciaalzaken. Let er wel op dat je een leren exemplaar koopt en geen nylon o.i.d. want dat doet dus wel pijn en het is niet de bedoeling dat je hond wordt gemarteld:



Wat ook belangrijk is: zodra er mensen aankomen en je hond begint te blaffen/grommen dan maak je direct rechtsomkeert, zonder iets te zeggen/zonder te corrigeren. Gewoon weglopen met hem alsof je denkt: "Oeps, ik ben mijn sleutel vergeten".

Let goed op de lichaamstaal van je hond, weet je zeker dat het angst is? Op zich maakt het niet zoveel uit in de benadering van jouw hond hoe je het benadert. Je hond vertoont onwenselijk gedrag en je hond is geen mens. Mensen kennen trauma's en herinneringen, honden hebben dat niet. Ze kennen wel triggers, dus misschien zijn mensen een negatieve trigger voor jouw hond. Het is héél belangrijk dat je daar dus geen aandacht aan geeft, niet positief maar zeker ook niet negatief, want aandacht is aandacht.

Een hond stamt af van de wolven en denkt en beleeft de wereld op de hondenmanier. Jij vormt met jouw hond en eventuele gezinsleden een roedel en jouw hond ziet jou ook als hond. Jij bent dus de hoofdhond. Wat basisregels die héél belangrijk zijn:

Je hond mag NOOIT op bed!!!
Je hond mag NOOIT op de bank/stoel!!!
Je mag je hond NOOIT aandacht geven als hij die vraagt, je geeft pas aandacht als je hond jou negeert!!!
Als je van huis bent geweest je hond eerst een minuut of 5 negeren voor je hem aandacht geeft!!!
Je hond eet pas nadat jij hebt gegeten!!!

En verder: geduld!!! Straal zekerheid en rust uit op je hond. Ik kan het moeilijk beoordelen hoe jij en je hond met elkaar omgaan zo via een forum Maar sta rechtop, straal kracht en leiderschap uit. Heb vertrouwen in je hond en wees een echte (roedel)leider.

Wat je ook nog kan proberen: een blikje met hierin muntjes of knikkers, goed vastplakken die deksel en zodra je hond uitvalt gooi je het naar hem toe (niet raak natuurlijk, het gaat erom dat je je hond afleidt) of je rammelt ermee. Kan je ook met een sleutelbos doen of iets anders wat herrie maakt.

Oefen onderweg veel commando's, laat je hond regelmatig zitten, af liggen, blijven, aan de voet komen, etc. Het is heel belangrijk om hiermee door te gaan ook als je geen cursus volgt!

Succes en als je vragen hebt hoor ik het wel!

Groetjes,
Anja

Sorry maar ik vind dit verhaal wel heeeeel kort door de bocht.
Ik zou zeker niet met een halti/gentle leader aan de slag gaan, als ik de OORZAAK van het probleem niet wist.
Ga AUB met dit gedrag niet zelf sleutelen, maar zoek hulp met je hond, voor het escaleert!!
Een hond kan wel degelijk getraumatiseert raken/zijn dor negatieve ervaringen in zijn leven.
En het hele verhaal van niet op bank/bed o.i.d broodje aap verhaal als je niet de OORZAAK van het (ongewenst) gedrag is.

[*Monique]

Tja, ik heb geleerd (en ervaren in die 20 jaar dat ik met honden werk) dat dat rangordeverhaal toch een beetje achterhaald is.
Ik zou zeker gaan voor koekjes, deels omdat eten op zich al endorfine achtige stoffen vrij maakt in het lichaam, en deel somdat dat nu eenmaal voor meest ehonden juist een duidelijke beloning is.
Ik werk juist vrij veel met lastige honden om het maar zo te zeggen, en met combinatie belonen, eigen gedrag, prikkelbeheersing, gentle leader (evt) en evt clickertraining lukt het best.
Meeste honden willen juist geen aanraking tijdens werken, vaak zie je dat een aai in ontvangst wordt genomen maar met een korte wegkijkactie, of een tongeltje.
Een GL vind ik niet minder doeltreffend, omdat de doel is de hond zonder pijnprikkels te kunnen controleren. Dat kan prima met een GL.
Ik heb tot nu toe altijd honden op stoel/bank etc getolereerd en nog nooit geen enkele probleem gehad, alleen met mijn allereerste hond ooit hield ik vast van dat soort regels, zij werd wel een ramp...
Wel helemaal goed gekomen na de tijd hoor!
Dat rammelen blijf ik er bij: als je de hond niet kent en je weet niet hoe zij reageert op acoustische prikkels, kan je het niet doen.
Ik zou eerder de hond het commando "nee" aanleren en dat toepassen op moment dat zij denkt om te gaan blaffen.
Een wolf geeft geen andere wolf een koekje, maar we hebben nu dus niet over twee wolven maar over een hond en een mens, en die relatie is voor 90% gebaseerd op voedsel...
Ik zeg niet dat je aanpak niet kan werken , bij sommige honden/bazen kan het wel, maar ik zou in dit geval er niet voor kiezen.

Minna, ik kan je hier alleen maar gelijk in geven.
Een gentle leader/halti is een hulpmidddel, en je trekt hier niet aan, en geeft ook geen rukjes. Denk eens aan de blessures die je hier mee kunt bewerkstelligen!
Je hond weghalen als hij de mensen/honden al gezien heeft, dan loop je jammer genoeg achter de feiten aan.
Gedrag moet je voor zijn

[Minna]

Op de andere topic ook al gezet: zo snel mogelijk een GT erbij...

[Spiegeltje]

Minna, ik kan je hier alleen maar gelijk in geven.
Een gentle leader/halti is een hulpmidddel, en je trekt hier niet aan, en geeft ook geen rukjes. Denk eens aan de blessures die je hier mee kunt bewerkstelligen!

Het is inderdaad NIET de bedoeling dat je gaat rukken of trekken, je haalt de hond naar je toe, op een rustige manier, dat geeft heus geen blessures, wel als je het verkeerd doet natuurlijk, een halty geeft onrustige honden of honden die erg aan de riem trekken veel rust en de hond leert zijn aandacht te vestigen op de baas en niet op andere factoren in de omgeving.

Je hond weghalen als hij de mensen/honden al gezien heeft, dan loop je jammer genoeg achter de feiten aan.
Gedrag moet je voor zijn

Dit is niet waar, je kunt niet voorkomen dat een hond de mensen of honden ontmoet, dat kun je niet voor zijn. Door rechtsomkeert te maken zodra de hond uitvalt naar andere mensen/honden en zijn gedrag te negeren leer je de hond zijn focus te verleggen en je doorbreekt het ongewenste patroon. Ik heb heel wat honden gehad met soortgelijke problemen en dit "trucje" heeft bij mij tot nu toe altijd gewerkt. Dus het is zeker niet achterhaald.

[Spiegeltje]

Dat rammelen blijf ik er bij: als je de hond niet kent en je weet niet hoe zij reageert op acoustische prikkels, kan je het niet doen.

Klopt dat het niet voor iedere hond werkt, maar je kunt het wel proberen!

Ik zou eerder de hond het commando "nee" aanleren en dat toepassen op moment dat zij denkt om te gaan blaffen.

Dit commando (of liever gezegd correctie) is natuurlijk een MUST!!!

Een wolf geeft geen andere wolf een koekje, maar we hebben nu dus niet over twee wolven maar over een hond en een mens, en die relatie is voor 90% gebaseerd op voedsel...

Een hond ziet jou (de mens) niet als mens maar als hond! De hond stamt rechtstreeks af van de wolven en die geven elkaar geen koekjes. Tuurlijk kan je met koekjes werken, maar dat de makkelijke manier, dan doet de hond het niet voor jou maar voor het koekje. Het is de kunst dat de hond het voor jou doet omdat hij jou als tweebenige hoofdhond respecteert (en jij je hond natuurlijk...).

We hebben uiteraard allemaal zo onze opvattingen. De manier die ik heb beschreven is de wijze waarop ze bij onze hondentraining werken en die instructeur heeft al 27 jaar ervaring, het werkt, niet alleen voor mijn honden maar vele honderden zijn mijn honden voorgegaan en velen zullen nog volgen. Natuurlijk beweer ik hier niet dat hoe ik werk de enige en/of zaligmakende manier is. Iedereen heeft zo zijn eigen visie en dat is schitterend! Zo kunnen we alleen maar van elkaar leren, we houden immers van onze honden en daar gaat het om toch

[*Monique]

Op de andere topic ook al gezet: zo snel mogelijk een GT erbij...

ook al bij de andere topic gezet zoals Minna: GA NIET ZELF SLEUTELEN!!!!
zoek hulp in de vorm van gedragstherapie
Succes

[Spiegeltje]

ook al bij de andere topic gezet zoals Minna: GA NIET ZELF SLEUTELEN!!!!
zoek hulp in de vorm van gedragstherapie
Succes

Daar sluit ik me helemaal bij aan, een gedragstherapeut kan naar de lichaamstaal van de hond kijken en zo een goed stappenplan ontwikkelen. Via een forum kunnen we alleen maar algemene tips geven, maar het is natuurlijk het allerbeste om de hond irl te beoordelen. Het kost wat geld maar levert véél op!

Ook ik wens jou veel succes, Jolanda!!!

[*Monique]

Klopt dat het niet voor iedere hond werkt, maar je kunt het wel proberen!

Dit commando (of liever gezegd correctie) is natuurlijk een MUST!!!

Een hond ziet jou (de mens) niet als mens maar als hond! De hond stamt rechtstreeks af van de wolven en die geven elkaar geen koekjes. Tuurlijk kan je met koekjes werken, maar dat de makkelijke manier, dan doet de hond het niet voor jou maar voor het koekje. Het is de kunst dat de hond het voor jou doet omdat hij jou als tweebenige hoofdhond respecteert (en jij je hond natuurlijk...).

We hebben uiteraard allemaal zo onze opvattingen. De manier die ik heb beschreven is de wijze waarop ze bij onze hondentraining werken en die instructeur heeft al 27 jaar ervaring, het werkt, niet alleen voor mijn honden maar vele honderden zijn mijn honden voorgegaan en velen zullen nog volgen. Natuurlijk beweer ik hier niet dat hoe ik werk de enige en/of zaligmakende manier is. Iedereen heeft zo zijn eigen visie en dat is schitterend! Zo kunnen we alleen maar van elkaar leren, we houden immers van onze honden en daar gaat het om toch

De band wat honden (wolven) met elkaar hebben kunnen wij NOOIT maar dan ook nooit evenaren. Daar missen wij echt teveel voor!!
We kunnen wel streven om zo dicht mogelijk bij elkaar in de buurt te komen.
Sla de verschillende recente boeken er maar eens op na
Iemand die al 27 jaar ervaring heeft, wil nog niet zeggen dat degene ook een goed instrukteur is. Ik ken mensen die al 30 jaar instrukteur zijn, maar van de laatste ontwikkelingen weinig hebben meekregen. Is dit dan een goede instrukteur????
Een hond zoals zuster beschrijft en uitvalt naar mensen/honden, zal eerst de oorzaak van het probleem opgezocht moeten worden.
En ook heb ik al in het ander topic beschreven dat ik het niet verstandig deze hond in wat voor situatie te brengen dat hij zich ongemakkelijk voelt en uit kan vallen. Situatie voorkomen en gaan werken aan de band met je hond, zonder hulpmiddelen, maar wederzijds respect!

[Spiegeltje]

De band wat honden (wolven) met elkaar hebben kunnen wij NOOIT maar dan ook nooit evenaren. Daar missen wij echt teveel voor!!
We kunnen wel streven om zo dicht mogelijk bij elkaar in de buurt te komen.
Sla de verschillende recente boeken er maar eens op na
Iemand die al 27 jaar ervaring heeft, wil nog niet zeggen dat degene ook een goed instrukteur is. Ik ken mensen die al 30 jaar instrukteur zijn, maar van de laatste ontwikkelingen weinig hebben meekregen. Is dit dan een goede instrukteur????
Een hond zoals zuster beschrijft en uitvalt naar mensen/honden, zal eerst de oorzaak van het probleem opgezocht moeten worden.
En ook heb ik al in het ander topic beschreven dat ik het niet verstandig deze hond in wat voor situatie te brengen dat hij zich ongemakkelijk voelt en uit kan vallen. Situatie voorkomen en gaan werken aan de band met je hond, zonder hulpmiddelen, maar wederzijds respect!

Hier ben ik het dus helemaal mee eens, hulpmiddelen zijn alleen maar laatste redmiddelen hoor, maar omdat ik las dat er al heel wat gesleuteld is aan deze hond opperde ik de suggestie. Tuurlijk begint ALLES bij de basis: de relatie met je hond.

Een wolf zullen wij nooit worden, hihihi, maar als je je er maar van bewust bent dat de hond jou wel als zodanig ziet.

Ik lees trouwens ook veel over de voortgang/ontwikkelingen hoor en pik van alles het beste.

[Minna]

Dat een hond een mens ziet als een hond daar zet ik toch serieus mijn vraagtekens bij...Aangezien we er niet uitzien als hond, ons gedrag is niet dat als van een hond, etc etc, en waarom zou dan hond-hond gedrag heel wat anders zijn dan hond-mens gedrag bij meeste honden? Volgens mij kennen honden het verschil wel erg goed...
Wat ik wel vind is dat mensen die in het bezit zijn van een hond zich zouden moeten verdiepen in het hondengedrag en dan vooral op leerprincipes, gedrag (prikkel-motivatie-gedrag-reeks), en ook op onderlinge gedrag tussen honden maar dan vooral om hun hond in het omgang met andere honden te begrijpen en evt begeleiden.
Dat je zomaar een acoustische prikkel kan "proberen"...zou ik echt niet doen. Er zijn honden die ontzettend geluidsgevoelig zijn (bvb een knal kan meer schade aanrichten dan een hevige pijnprikkel) en daarom zou ik pas een rammelende iets als afleiding gebruiken als ik zeker weet dat dat geen angst oproept bij de hond.
Het is fijn dat het voor jouw hond en anderen heeft gewerkt, alleen moet er niet vergeten worden dat als ik nu een hond ga bvb leren volgen, kan ik het binnen 2 dagen zowel met clickeren al smet een slipketting. Alleen zou ik niet voor de slipketting kiezen omdat de motivatie van de hond dan anders is.
En nu zeg ik niet iets over jou trainer maar ik ken mensen die 30 jaar les geven en zich in de laatste 10 jaar niet hebben "bijgeschoold", en ja...dan heb ik toch weinig respect voor de "ervaring". Een goede instructeur is naar mijn inziens iemand met ervaring gecombineerd met kennis over gedrag, leerprincipes, motivatie e.d. Als ik een groep op het veld zie waar de honden vrolijk aandacht hebben voor de baas, en iedereen is ontspannen, vind ik het een fijne gezicht.
Helaas te vaak zie je nog groepen waarbij de honden of dwangmatig luisteren omdat het "moet" of erg veel stress vertonen.
En een Nee zie ik al seen signaal, niet als een correctie. Het Nee geeft dus aan van "stop waarmee je bezig bent".
Zo wel, volgt er een beloning, zo niet, volgt er een correctie. (wegnemen van beloning bvb).